Westerborkpad  

Etappe 5. Zaterdag 26 mei 2019.  Amersfoort - Nijkerk 25 km.

Wolkenvelden, ook zon, 20 graden.

Van de muziek hebben we verder niets gehoord, maar het was wel wat onrustig in de stad. Verder hebben we goed geslapen en met een prima ontbijt verlaten we het hotel. Er zijn nu nog weinig mensen op de been, maar ongetwijfeld zal het vanavond weer super gezellig zijn in de stad. We haken weer aan op de route in de buurt van het Bergkwartier. Een stadswijk die zijn naam zeker eer aan doet. Gaandeweg stijgt de weg naar een hoogte van 44 meter. We zijn dan op de Amersfoortse berg.  

Na de N221 via een brug te zijn overgestoken komen we uit bij Kamp Amersfoort. Deze aanvankelijk Nederlandse kazerne is in 1941 door de Duitse bezetter omgebouwd tot het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort (PDA). In totaal hebben hier 37.000 personen gevangen gezeten, waaronder ook enkele honderden Joden. Ongeveer 20.000 gevangenen zijn doorgestuurd voor deportatie naar Duitsland.

De route leidt ons langs een muurreliëf dat overgebleven is toen de Joodse Sinaï-kliniek werd opgeheven en afgebroken. De kliniek was in functie tussen 1960 en 2008. Voor die tijd stond er een Joods-psychiatrische instelling aan de Zutphensweg in Apeldoorn. In januari 1943 werden op last van de Haubtsturmführer Ferdinand Aus der Funten (een van de “Drie van Breda”) alle 1069 patiënten inclusief 46 verpleegkundigen met veel geweld per vrachtwagen op de trein naar Auschwitz gezet.

We lopen daarna eerst door een aantal gerestaureerde loopgraven. Een beetje vreemd zo midden in het bos, maar de hypothese is dat de loopgraven tijdens de mobilisatie in 1940 door Nederlandse militairen zijn gegraven en dienden om er te oefenen. Dat deden ook de Duitsers, maar zij zetten er tevens luchtdoelgeschut neer. Als we verder lopen worden we een diepe geul gevaar waar we bovenaan langs lopen tot aan een trap die naar beneden leidt. Daar zien we ook een monument staan met de naam: “Gevangene voor het vuurpeloton”, in de volksmond de “Stenen man” genaamd.

De geul is door gevangen uitgegraven en werd behalve als schietbaan voor de Duitsers ook gebruikt voor tientallen executies. Op 9 maart 1945 vond de grootste executie plaats, n.l. die van 49 gevangenen als vergelding op de moordaanslag op SS-officier Rauter bij de Woeste Hoeve. Een beruchte en wrede kampbewaker was SS- Oberscharfüher Joseph Kotälla, ook een van de “Drie van Breda”. In Kamp Amersfoort kwamen door mishandelingen, ontberingen en executies 650 mensen om het leven.

We staan even stil bij de enige wachttoren die nog is overgebleven. Van het originele kamp is vrijwel niets terug te vinden. Wat nog wel ongeschonden aanwezig is, is het voormalige hoofdkwartier van de Duitse Sicherheidsdienst, de villa “’t Huys te Kalkwegh”, een paar honderd meter van het kamp vandaan. Vooral aan het eind van de oorlog vonden in de kelder van dit gebouw veel wreedheden plaats. Het interieur van het huidige gebouw laat hier geen enkel spoor meer van zien. De kelders zijn volgestort en afgesmeerd met cement.

Vlak voor we de A28 onderdoor gaan zien we nog een enorme ladder staan. We zijn hier in het verleden vaak langs gereden, maar hebben dit monument nooit eerder gezien. De ladder, gemaakt door kunstenaar Armando, is gereed gekomen in 1994. Het symboliseert de weg naar de vrijheid. Na het oversteken van de A28 komen we bij het Russische Ereveld. Eerlijk gezegd hadden we hier nog nooit van gehoord. Hier liggen op een indrukwekkend veld maar liefst 865 Russische militairen, allen omgekomen in Nederland. In Kamp Amersfoort stierven 24 van hen door honger en de 77 overgeblevenen werden op 9 april 1942 in een massa executie op het Kamp zelf doodgeschoten. 

We zijn nu in Oud-Leusden beland en nemen de weg terug naar het centrum van Amersfoort. Overal weer die kleine schildjes op de tegels, als herinnering aan de Joodse medeburgers die gewoon tussen iedereen in woonden en bijna allemaal in Sobibor of Auschwitz om het leven kwamen. We lopen langs de bekende Amersfoortse Kei en zien aan de Muurhuizenweg 25 een prachtig monumentaal pand staan met de naam Tinnenberg. In de zijgevel is nog een deel van de in 1259 gebouwde stadsmuur terug te vinden. Waarschijnlijk is het huis Tinnenberg als versterking tegen de muur gebouwd ter verdediging van de toevoer van water door de Heiligenbergerbeek, die langs het huis stroomde. Tinneburg vormde destijds samen met het in de eerste helft van de 19e eeuw afgebroken Rommelenburg een waterpoort over de Heiligenbergerbeek.

In het centrum nemen we een lunch en gaan daarna gesterkt weer op pad. 

We lopen weer langs de spoorlijn en nemen het vele asfalt op de koop toe. Het weer doet het goed, meest zonnig met een zwoele wind. Goed wandelweer dus. We lopen zo’n beetje langs de buitenrand van Nijkerk richting het oude centrum en het station. We komen midden in de binnenkomst van de avondvierdaagse en kunnen nog net een drumband voor blijven. Helaas rijdt de trein net voor onze neus weg. Maar een half uur later vertrekken we alsnog en zijn om 19.15 uur thuis.